Suchergebnisse

Më 2 prill 2022 u nda nga jeta prof. Grigore Brâncuş, një nga gjuhëtarët më të shquar rumunë, anëtar titullar i Akademisë së Shkencave të Rumanisë. Grigore Brâncuş kreu studimet në Fakultetin e Filologjisë të Universitetit të Bukureshtit më 1953 dhe filloi punën në katedrën e gjuhës rumune, ku dha mësim deri më 1999. Veprimtaria e tij shkencore shtrihet në një varg fushash të romanistikës, si historia e gjuhës rumune, dialektologjia, leksikologjia, filologjia, toponimia e antroponimia, historia e gjuhës letrare, stilistika, dhe përfshin gjuhën rumune në të gjitha etapat e evolucionit të saj. Ndihmesa të rëndësishme ka sjellë edhe në trajtimin e shumë çështjeve të rumanishtes në vështrimin e saj si gjuhë e romanitetit lindor dhe ballkanike. Ishte një nga specialistët më të mirë në studimin e problemeve të substratit të rumanishtes, vështruar në krahasim me gjuhën shqipe.

Në artikull diskutohet teza e prof. A. Kostallarit se shqipja standarde përfaqëson një koine letrare sui generis dhe jo një varietet letrar që në rrethana të caktuara mori funksionet e gjuhës standarde. Autori pajtohet me këtë pikëpamje dhe përpiqet ta argumentojë më tej duke marrë në shqyrtim rrethanat jashtëgjuhësore (historike, fetare, arsimore-kulturore) dhe rrethanat gjuhësore që kanë përcaktuar ecurinë e zhvillimit të shqipes letrare. Lidhur me mbështetjen e shqipes standarde mbi variantin letrar të toskërishtes autori vlerëson dy arsye kryesore: nga njëra anë, një afri më e madhe e brendshme e të folmeve të saj (sidomos të toskërishtes së mirëfilltë), dhe nga ana tjetër, një epërsi e theksuar e trevave jugore nga pikëpamja e gjendjes kulturore-arsimore, që pati si pasojë edhe epërsinë e atyre trevave në jetën politike e intelektuale. Shqipja e sotme standarde përfaqëson një zhvillim organik të koinesë letrare toske, e cila përthithi elemente të rëndësishme heterodialektore, veçanërisht në vitet '50–'60, duke u shndërruar nga një koine brenda dialektit të jugut, në një koine me elemente edhe prej dialektit të veriut.

Prof. Tito Jochalas është një emër i mirënjohur në studimet albanologjike. Ka kryer studimet e larta filologjike në Universitetin e Athinës (1965). Punoi në fillim si lektor i gjuhës greke në Universitetin e Palermos, ku u njoh me mjedisin arbëresh. Më 1970 kreu studimet në fushën e albanologjisë pranë prof. M. Camaj për gjuhë shqipe dhe prof. G. Stadtmüller për histori ballkanike në Universitetin e Mynihut. Më 1971 filloi punën në Akademinë e Shkencave në Athinës, ku për 35 vjet drejtoi punën për neologjizmat dhe terminologjinë e gjuhës greke. Krahas kësaj ishte edhe drejtor i Institutit të Studimeve të Europës Juglindore në Athinë. Në fushën e albanologjisë T. Jochalas ka botuar një varg librash dhe dhjetëra artikuj. Ai është një filolog i rysur në fushën e studimeve për Arvanitët dhe për ligjërimet e tyre.

Më 25 korrik 2022 u nda nga jeta gjuhëtari dhe përkthyesi i mirënjohur prof. Ferdinand Leka. Kishte lindur në Shkodër më 18 prill 1930 në një familje arsimdashëse dhe të emancipuar. Në qytetin e lindjes kreu gjimnazin e shtetit. Pasi shërbeu disa vjet si nëpunës, ndoqi studimet në degën e gjuhës e të letërsisë ruse në Universitetin e Tiranës, ku u diplomua më 1960 me rezultate të larta. Po atë vit filloi punën në sektorin e terminologjisë të Institutit të Historisë e të Gjuhësisë. Përpunimi e rregullimi i terminologjisë ka qenë gjithnjë një veprimtari shumë e vështirë, por në rastin e shqipes ajo gërshetohej me detyrën e mënjanimit të termave të huaj, duke i zëvendësuar me fjalë të gjuhës shqipe ose duke krijuar fjalë të reja nga brumi i shqipes. Fatmirësisht kjo punë e ndërlikuar ra në duar të mjeshtërve më të mirë të gjuhës shqipe: Aleksandër Xhuvani, Eqrem Çabej, Mahir Domi, Selman Riza, Pashko Geci, Androkli Kostallari, Lirak Dodbiba dhe në rrethin e tyre hyri edhe Ferdinand Leka. Ai diti të përfitojë prej tyre gjithçka që duhej të përfitonte, dhe i dha asaj veprimtarie gjithçka që duhej t'i jepte. F. Leka i ka bërë ballë me kompetencë punës së gjerë të sektorit dhe me dijet e me përvojën e tij ka ndihmuar që të ecin përpara e t'i bëhen bashkëpunëtorë të afërt edhe kolegët më të rinj që hynë pas tij në atë veprimtari.

Më 11 gusht 2020 u nda papritmas nga jeta si pasojë e një infarkti të zemrës Dr. Rolf Ködderitzsch, gjuhëtar gjerman indoeuropianist, i njohur për publikun shqiptar edhe studiues i gjuhës shqipe e si profesor i degës së gjermanistikës në Universitetin e Tiranës. Kishte lindur në qytetin Osterfeld të landit Saksoni-Anhalt më 8 prill 1941. Pas luftës familja e tij u shpërngul në Gjermaninë Perëndimore. Studioi për gjuhësi në Universitetin e Mynsterit (Münster)), ku pati si profesorë edhe gjuhëtarët e shquar Ernst Dickermann dhe Karl Horst Schmidt. Në atë Universitet mori gradën shkencore Magister Artium (1966) dhe më pas gradën Doktor (1968). Profesori i tij Karl Horst Schmidt, përkrahës dhe frymëzues i studiuesve të rinj të zellshëm, e tërhoqi më pas në Universitetin Bohumit (Bochum), dhe më tej në Institutin e Gjuhësisë të Universitetit të Bonnit, ku mori dhe titullin Këshilltar i lartë akademik (Akademischer Oberrat). Veprimtaria e tij e mëtejshme shkencore e mësimore u zhvillua në këtë Institut. Fushat kryesore të hulumtimeve të tij që nga studimet universitare janë keltologjia dhe sllavistika. Këtyre iu shtua më pas albanistika, studimi i gjuhës shqipe, të cilën e pati shumë për zemër. Ashtu si te albanologë të tjerë të mëparshëm me gjuhë amtare gjermanishten, edhe te Rolf Ködderitzsch-i studimi i gjuhës shqipe zgjoi pak nga pak një simpati e dashamirësi aktive për popullin dhe vendin e kësaj gjuhe.

Më 21 dhjetor u nda nga jeta albanologu i njohur bullgar Ludmill Stankov. Në njoftimin e Katedrës së gjuhësisë së përgjithshme të Universitetit të Sofjes, ku punonte i ndjeri si pedagog i gjuhës shqipe, thuhet ndër të tjera: "Me gjithë vullnetin e optimizmin e tij, me gjithë përkrahjen dhe ngrohtësinë shpirtërore të njerëzve të tij të dashur e të kolegëve, me gjithë përpjekjet e pareshtura dhe intensive të mjekëve që nga data 11 nëntor e deri në ditën e fundit të jetës, kolegu ynë i dashur e i vyer nuk mundi ta fitonte betejën me virusin e rrezikshëm. Ludmill Stankovi albanologjinë e kishte vokacion, e kishte mision dhe përkushtim. Janë të rrallë njerëzit që mund të bëjnë kaq shumë studime, të botojnë kaq libra të vlefshëm, të krijojnë kaq shumë lidhje kolegjiale, pa asnjë aspirim material, vetëm sepse kështu e do shpirti, zemra dhe intelekti. Albanologjia është shkencë e veçantë që mund të tërheqë në gjirin e vet njerëz unikë si Ludmilli." Ludmill Stankov kishte kryer studimet në degën e gjuhës dhe të letësisë franceze në Universitetin e Sofjes. Atje kishte marrë disa njohuri për gjuhën shqipe në kuadrin e lëndës së gjuhësisë së përgjithshme. Për herë të parë u njoh me gjuhën shqipe të sotme falë tekstit mësimor të gjuhës shqipe të botuar në Sofje nga Thoma Kacorri dhe ndoqi për dy vjet mësimet në kursin fakultativ të gjuhës shqipe në Universitetin e Sofjes. Pas diplomimit hyri në shërbimin diplomatik dhe punoi në ambasadën e Bullgarisë në Tiranë për tri mandate: 1988–1990, 1993–1997 dhe 2001–2004. Duke përfituar nga qëndrimi në Shqipëri, L. Stankov arriti ta zotërojë shumë mirë gjuhën shqipe dhe mblodhi materiale gramatikore të ndryshme lidhur me strukturën e gjuhës shqipe. Kështu i lindi ideja që të hartonte një gramatikë të gjuhës shqipe për bullgarët.